Gezin van Cor ‘Pan’ hoopt ooit opheldering te krijgen over ware toedracht MH-17

‘Mocht-ie verdwijnen…’

‘Ik heb het gezien… dat ze elkaar vastpakten’

Die duivelse dag komt er weer aan. De dag van 17 juli. Gré: ,,Ik zie me nog om drie uur terugkomen van m’n werk. Dennis woonde nog thuis, ik had gekookt en net opgeschept voor hem en Jennifer.” Dennis: ,,M’n telefoon lag op tafel en opeens kreeg ik een berichtje. Ik keek even wat het was en zag dat het een push-up bericht van De Telegraaf was, dus ik schoof hem weer opzij, want ik wilde verder met eten. Achteraf gezien stond het daar al in… Twee minuten later ging de telefoon, ik keek even wie het was. Het bleek m’n neef, Richard ’Pan’. Hij vertelde dat er een vliegtuig was neergestort, of het kon dat Cor daar in zat?”
Jennifer: ,,Ik vergeet die minuten nooit meer. Dennis vertelde vervolgens wat z’n neef zei en de vork van Gré viel zo uit haar handen, op het bord. Gré rende gillend naar buiten en ik ben meteen naar boven gegaan om KLM, Malaysian Airlines en het reisbureau te bellen. Toen kreeg ik van een iemand te horen dat er van zo’n vliegtuig maar één per dag opstijgt… Dat was de bevestiging.”
Gré: ,,Ik had de buren buiten, waaronder de ouders van Cor’s vriend Jan de Boer. Hij is piloot en had zijn ouders al gebeld. Die knikten al op een manier van… Toen zakte de wereld weg.” Ze belden nog met hem, met Cor. Dennis: ,,Dat heb ik een paar keer geprobeerd. En m’n moeder ook. Maar die viel natuurlijk meteen in z’n voicemail.” Gré: ,,Maar misschien lag-ie ergens, dat-ie nog op kon nemen. We zijn daarna met het gezin van Neel bij elkaar gekomen. Ik had een gevoel dat er een zak op m’n hoofd zat en ik er maar niet uit kon, zo benauwd.”
Dennis: ,,Op Schiphol zat een zaal vol mensen, die in afwachting waren van informatie. Ik stond naast een man, die alleen, overstuur, stond te janken.” Gré: ,,Ik klampte een man aan, die ook alleen stond, voor zich uit te staren. Ik vroeg hem of hij ook iemand verloren was. Hij zei alleen: ’M’n enige dochter, m’n schoonzoon en m’n vier kleinkinderen. En m’n vrouw zit nog thuis, die moet ik het nog vertellen. Ik wil niet meer verder…’” Dennis: ,,Na al die uren, was het enige wat we kregen te horen dat er een vliegtuig was neergestort en er geen overlevenden waren. Maar de passagierslijst was nog niet vrijgegeven. Dan ga je zo naar huis. En doe je geen oog dicht.”
Woede
Hij is nuchter. Nog nuchterder dan z’n broer. Jennifer: ,,Maar in de eerste periode erna, toen Cor en Neel nog niet gevonden waren, moest ik hem elke avond kalmeren. Op z’n kamer zat hij te slaan op z’n bed en op de vloer, te schreeuwen. Gooien met spullen.” Dennis: ,,Pure woede.” Gré: ,,Al na een dag stonden Cor en Neel met hun gezichten in De Telegraaf. En weer dagen later stonden de handlangers van Poetin paginagroot op de voorkant. Hoor ik Dennis opeens slaan op die foto in de krant. Zo boos.” Jennifer: ,,Zijn woede richtte zich op een persoon, omdat er gesuggereerd was dat ‘hij’ het had gedaan.”
Gré: ,,Tijdens een van de bijeenkomsten van nabestaanden kwam Prinses Beatrix bij me aan tafel. De vrouw waar ik altijd zoveel respect voor heb gehad. Ze zei zachtjes: ’Mijn zoon is overleden door een ongeluk, maar uw zoon…’”
Een paar maanden daarvoor verdween de MH-370 – van dezelfde vliegmaatschappij – in de oceaan. Gré: ,,Ik zie Cor nog aan tafel met z’n hoofd schudden. ’Dat vliegtuig moesten ze hebben, daar zaten belangrijke mensen in’. Toen hij vervolgens zelf z’n reis boekte en met Malaysian Airlines zou vliegen, wilde Neel dat eigenlijk niet. Maar Cor zei meteen: ‘zoiets gebeurt maar één keer’. Toen z’n vrienden er grappen over maakten, was dat voor hem de aanleiding om die 17e op Schiphol die post op Facebook te plaatsen.”
Onder die facebookpost ging het daarna los. Dennis: ,,Er was nog een account aangemaakt van Cor Pan en dat begon met steunbetuigingen, maar daarna plaatsten mensen allerlei andere dingen er op, zoals complottheorieën. Toen hebben we ’m uit de lucht laten halen.”
De wereld sidderde van het zien van de beelden van mensen met een aantal paspoorten in handen, berichten over plunderingen en zo waren er nog wat zaken waar hier met walging over gesproken werd. Maanden later bleek dat bepaalde beelden als nieuws door het ene land werden geknipt om het andere land zwart te maken. En andersom. Dat maakte het voor de achterblijvers nog gecompliceerder. Maar die andere beelden waren echt. Die van verwrongen staal, maar ook van verwrongen mensen. Gruwelijk. Dennis: ,,Ik bekeek alles. Want ik zocht naar een koffer. Cor had mijn koffer geleend en had daar twee stickers op geplakt, van de kinderen van Neeltje’s zus Nienke. Maar niks gevonden. Niet op internet, en bij alle items die in de bijna anderhalf jaar daarna op een speciale site voor nabestaanden zijn getoond, zat niet die koffer.”
Ook z’n portemonnee met cash geld en z’n telefoon keerden nooit terug. De twee retourtickets wel. Gré: ,,En nog iets kostbaars. Z’n Rado-horloge. Een erfstuk van zijn vader. Die hebben ze daar in Oekraïne om z’n arm gelaten, terwijl hij in t-shirt was, dus het was goed zichtbaar. Alleen de sluiting was iets gebogen, verder was het onbeschadigd. Juwelier Piet Schilder draaide het op en toen deed-ie het weer. Er is zelfs contact geweest met Rado en die heeft een prachtige doos aan Dennis gegeven, met daarbij een levenslange garantie. Heel bijzonder.”
Een jaar eerder overleed vader Jaap. Gré: ,,Bij Jaap was acht jaar eerder de ziekte van Pick geconstateerd, het broertje van Alzheimer.” De toespraak die Cor hield op de begrafenis komt op tafel. Een poëet openbaarde zich destijds. Hij haalde in de kerk gedraaide muziek aan.

Nobody knows where you are,
how near or how far
(‘Shine on you crazy diamond’
van Pink Floyd)
‘Telkens als ik een cd van hem pak heb ik een stukje van m’n vader in handen.’
‘Neem de tijd om te genieten, als die tijd er is. En haast je, want als de laatste plaat wordt afgespeeld door de naald van het lot, dan is het te laat…’
‘Only the good die young’.
‘Pa, ik hou van je, ik hou van je…’
Gré: ,,En een jaar later is hij zelf weg…” Dennis: ,,Hij ligt twee meter van m’n vader af, op het graf. Gré: ,,Mooi dat we die toespraak hebben. Cor wilde zelf jong genieten en dat is hem afgenomen.”
Een jaar later zat iedereen namelijk in dezelfde kerk. Nadat er eerst wekenlang gerouwd werd zonder overledene. ,,Zoveel mensen kwamen de drempel over, om sterkte te wensen. Normaal gesproken om te condoleren en kijken bij de kist, maar die was er niet.”
,,Er was veel media-aandacht. Ik ben met Cor’s band Vast Countenance mee geweest naar Knevel & Van de Brink. Kwamen in die studio ineens beelden van die plekken in de Oekraïne levensgroot om ons heen. Dat kwam heel hard binnen.”
,,Familie van ons was in de Verenigde Staten en die vertelden dat Cor daar meteen met zijn post in de kranten stond, de New York Times, de National Post. Dat er muziek van de band werd gedraaid. Op een gegeven moment stond ik buiten de was op te hangen, kwam er een cameraman van de Japanse tv. Ben ik gevlucht. ” Dennis: ,,Ik heb zelf maar één medium te worden gestaan, dat was CNN.”
,,Voor de bandleden was het ook verschrikkelijk. Bij het oefenen werd de deur niet meer opengeslagen door hem. Hij was vaak te laat, had altijd een grap, was een toneelspeler.” Van Cor al drummend en zingend als VC-lid zijn nog bewegende beelden. Dennis: ,,Maar geen opgenomen beelden van Cor in het gezin. Of van ons samen. Die zijn er niet. CNN vroeg om een foto van ons samen, maar toen kwam ik er achter dat we die helemaal niet hebben. Ja, toen ik een baby was. Erg jammer, besefte ik me toen.”

‘Zie je hoe lang tien seconden nog is…’

,,Ik ging eigenlijk nooit naar de band kijken. Maar nu, met terugwerkende kracht, betekent de muziek wel heel veel voor ons. Ik ben blij dat hij dat heeft achtergelaten. Meestal zet Jennifer het op, in de auto. Maar dan wordt het na één liedje al heftig.” Gré: ,,Als ik een drumsolo van hem hoor, dat kan ik moeilijk aanhoren. Dat was z’n grote liefde, dat drummen. En toen ik tijdens de Top 2000 Cor niet achter het drumstel zag zitten, dat deed zeer.”
Jennifer: ,,Dat was ook tijdens de cd-presentatie van Vast Countenance. Voor ons klopte het plaatje niet. En ik mis Neel. Tijdens onze IVF-behandeling om zwanger te geraken, deelde ik alles met Neel en dat kon opeens niet meer. Toen het lukte, was ik ontzettend blij, maar belandde ik ook in de put. Ik kon haar niet bellen. Mijn zusje heeft me in die periode enorm gesteund. En bij de bevalling heb ik de foto van Cor en Neel naast me gezet. Zodat ze er op een of andere manier toch bij waren. Voor Gré was het ook heel lastig. ‘Zo snel?’, was haar eerste reactie toen we vertelden dat ze oma zou worden. En dat begrepen wij ook. Haar ene zoon was ze net kwijtgeraakt en haar andere zoon zou vader worden. ”
Dennis: ,,Maar nu is ze stapel op haar eerste kleinkind. Toen Mary-Linn – met doopnaam Cornelia – geboren werd, was het voor ons allemaal erg dubbel, qua emotie. Hebben we wel samen even gejankt, wetende dat we ons kindje niet aan Cor en Neel konden laten zien.”
,,Af en toe breek ik nog wel. Ook ik ben breekbaar. Van binnen sowieso. Ik laat het niet altijd zien. De bijeenkomsten met andere nabestaanden zijn wel belangrijk. Daar kun je het delen en weet je weer dat niet de enige bent met het leed.”
Zijn moeder kan het door de dag heen moeilijker loslaten, maar klampt zich vast aan haar visioenen en wat ze hoort van mediums. ,,Een aantal dingen is frappant: hij heeft ooit samen – voor een vakantie met Jaap Sier – een zwart dagboekje gekocht waarin hij iets zou bijhouden. De enige bladzijde die beschreven was, was op de 17e juli.”
,,Dat blijft je bij. Net als dat zowel bepaalde vrienden als bandleden zeiden dat hij korte tijd voor de vliegramp wat stiller was, in gedachten verzonken was en toen hij geroepen werd, zei Cor dat hij het gevoel had dat hij niet oud zou worden. Hij had zelf ook iets met spiritualiteit. De dag voordat hij vertrok kwam hij in sneltreinvaart zijn nieuwe slippers laten zien. Hij moest alweer weg. Ook om nog even snel zijn reisverzekering aan te passen. Ook zo vreemd. Alsof hij iets voorvoelt heeft.”
Dennis: ,,Dat zou best kunnen. De laatste keer dat ik hem sprak, was de avond ervoor. Wij zouden op de kat passen. Dus ik kreeg allerlei instructies. ‘Prettige vakantie. Tot over drie weken weer…’, zei ik .”
Gré: ,,Ik weet nog dat hij de vakantieboeken op tafel lag en tegen Dennis zei: ‘Jullie kunnen nog mee…’ Dennis gaf aan dat het nu niet kon, hij en Jennifer hadden een huis gekocht. Stel je voor… Dan waren ze allemaal weggeweest…”
Onherkenbaar
Ze lagen samen in een veld, niet ver van elkaar. Dennis: ,,Hun lichamen waren nog intact, terwijl veel nabestaanden het met delen van ledematen moesten doen. Of – twee – nog helemaal niets hebben.” De wens om de plek des onheils – bestemming Oekraïne – te bezoeken, leeft nog steeds, ook bij Neeltje’s gezin. Dennis: ,,Binnenkort willen we de foto’s van vlak na de identificatie nog eens bekijken.” Jennifer: ,,Dennis wou het destijds al, ben ik met hem mee gegaan. Want dat was emotioneel gezien heel heftig. Maar daardoor konden we er samen over praten. Gelukkig hebben we er geen nachtmerries van gekregen. Maar we houden Cor en Neel uiteraard in herinnering zoals ze waren.” Dennis: ,,Z’n hoofd was het ergst beschadigd, hij was onherkenbaar. Tuurlijk wilden we ze aanraken. De kisten mochten open, maar aan de hand van de foto’s en ook de lucht die er na die weken van af zou komen, besloten we om dat niet te doen. Toen ik het horloge uit de koker vandaan haalde, was die lucht al niet normaal, met niks te vergelijken.”
Het blijft absurd. Surrealistisch. ,,Als ik op heldere dagen een vliegtuig zó hoog zie vliegen, dat je alleen nog maar een klein puntje ziet, dan denk ik: van zó hoog zijn ze naar beneden gevallen. Door een raket. Dan kijk ik meteen naar m’n pols. Van verbazing, dat het klokje van Cor dan zo gaaf is gebleven. En hun lichamen.”
,,En soms ga je met je gedachten naar die seconden, wat zich daar moet hebben afgespeeld. De schrik, de angst. Zuurstofmaskertjes komen naar beneden als de luchtdruk wegvalt of iets anders. Als die man dat heeft gepakt, is er nog bewustzijn geweest bij de mensen. Als ze nog tien tot vijftien seconden hebben geleefd en beleefd…” Hij werpt een blik op het horloge van oorspronkelijk zijn vader, daarna eigendom van zijn broer en is stil. Tien seconden lang. ,,Zie je hoe lang tien seconden nog is. Kun je nagaan in zo’n situatie...”
Het laatste teken van leven wordt getoond. De foto die Neeltje van Cor maakte toen ze in het vliegtuig zaten, vlak voor het opstijgen. De laatste blijk van humor van hun zoon en (schoon)broer. En van ome Cor en tante Neeltje, als Mary-Linn straks opgroeit. Jennifer: ,,Als zij ooit bij het zien van de foto’s vraagt wie dat zijn en wat er is gebeurd, zal ze ongetwijfeld ook vragen waarom. Dat wordt lastig uitleggen, als we nog geen opheldering hebben.”
Gré: ,,Er moeten toch mensen zijn die zich schuldig voelen bij deze situatie, die ’s nachts ook geen oog dicht doen. Het is en blijft onacceptabel.” Dennis: ,,Er zijn mensen in Australië, die de dood van hun dochter bij de MH-17 niet kunnen accepteren. Ze hebben het lichaam niet geaccepteerd en ook niet begraven. Daar kan ik me wel iets bij voorstellen.”
Gré: ,,Ik geloof. Ik geloof in het hiernamaals. In de kerk wordt het gezegd: Jezus geeft het eeuwige leven. Ze zijn ergens anders. En lopen elke dag hand in hand. Soms, als ik alleen ben, kan ik voelen dat ze aanwezig zijn. Wat Cor bij mij thuis heeft klaargestoomd met lampjes die aan en uit zijn gegaan… Een medium vertelde ook dat ze soms gezellig aanschuiven, bij vrienden en familie, als voorheen. Dat Cor praat en grappen maakt, zoals altijd. Maar hij snapt niet dat niemand hem hoort. Wij ook niet…”