Straatnaam Van Baar verdwijnt definitief:
Bewoners woensdagavond geïnformeerd over besluit na langlopend debat
De kogel is door de kerk: de Burgemeester Van Baarstraat krijgt een nieuwe naam. Tijdens een bijeenkomst op woensdagavond zijn bewoners en ondernemers van de straat door de gemeente geïnformeerd over het definitieve besluit dat het college op 25 maart heeft genomen. Daarmee komt een eind aan een jarenlang slepende en gevoelige kwestie over de historische houdbaarheid van het eerbetoon aan de oud-burgemeester, die tijdens de Tweede Wereldoorlog zonder protest de anti-Joodse maatregelen van de bezetter uitvoerde.
Aanleiding voor het besluit is een recent onderzoek van de Radboud Universiteit naar het handelen van de gemeente tijdens de bezetting. Daaruit blijkt dat Edam-Volendam onder leiding van burgemeester Van Baar zonder enige vorm van tegenwerking meewerkte aan anti-Joodse maatregelen. Van Baar onderscheidde zich niet van zijn ambtgenoten in andere gemeenten: hij voerde de bevelen van de bezetter plichtsgetrouw uit, toonde geen moreel leiderschap en profiteerde bovendien persoonlijk van de omstandigheden. Zijn latere aansluiting bij het verzet doet volgens de onderzoekers geen afbreuk aan dit oordeel.
Het college baseerde zijn besluit op het uitgangspunt dat een straatnaam meer is dan een praktisch oriëntatiepunt: het is ook een vorm van eerbetoon. En voor een eerbetoon gelden, zeker in 2025, andere maatstaven dan in de jaren vijftig – de periode waarin Van Baar zichzelf de straatnaam cadeau deed. De verwachting is dat een persoon aan wie een straat is gewijd moreel voorbeeldgedrag heeft getoond – ook met het oog op toekomstige generaties. In het geval van Van Baar is daar geen sprake van, aldus het college, dat zich laat leiden door de feiten zoals die door onafhankelijke onderzoekers zijn gepresenteerd.
Tegemoetkoming en inspraak
Tijdens de bijeenkomst op woensdagavond kregen bewoners en ondernemers niet alleen toelichting op het besluit, maar ook informatie over het vervolgtraject. Daarbij werd benadrukt dat de praktische gevolgen van de naamswijziging – zoals het wijzigen van adresgegevens en briefpapier – serieus worden genomen. De gemeente heeft aangegeven bewoners en ondernemers tegemoet te zullen komen in de kosten die dit met zich meebrengt. Daarnaast zal er overleg plaatsvinden over de wijze waarop een nieuwe straatnaam wordt gekozen. Publieke betrokkenheid is daarbij het uitgangspunt, maar zonder tijdsdruk of politieke druk, zo stelde de woordvoerder.
Hoewel de wijziging voor bewoners en ondernemers enig ongemak met zich meebrengt, benadrukt het college dat het niet gaat om het uitwissen van geschiedenis, maar juist om het erkennen ervan. De keuze is bedoeld als een moment van reflectie en bewustwording. De gemeente wil het oorlogsverleden van Edam-Volendam, en de rol van het lokale bestuur daarin, blijvend onder de aandacht brengen. Hoe dat precies vorm krijgt, wordt later bekendgemaakt. Het idee van een informatief monument of een educatief bord is in eerdere stadia al geopperd.
Einde van een vanzelfsprekendheid
De straatnaam werd in 1958 vastgesteld op initiatief van Van Baar zelf, terwijl hij nog burgemeester was. In de context van vandaag weegt dat feit zwaarder dan voorheen: een eerbetoon dat destijds zonder maatschappelijk debat tot stand kwam, wordt nu opnieuw tegen het licht gehouden. Juist omdat de naam zo lang als vanzelfsprekend werd geaccepteerd, komt de conclusie van het onderzoek des te harder binnen.
Met de bijeenkomst van woensdagavond komt formeel een einde aan de naam Burgemeester Van Baarstraat, maar niet aan het bredere gesprek over herinnering en historisch besef. De komende maanden zal duidelijk worden hoe Edam-Volendam die discussie een nieuwe richting geeft. Voor nu kiest het college voor duidelijkheid: een straat vernoemd naar een bestuurder die de deportatie van Joodse inwoners faciliteerde, verdient geen blijvende plaats in het straatbeeld.
