Op zorgboerderij ‘De Vier Jaargetijden’ kan ieder kind zichzelf zijn
Tussen stevig vasthouden en voorzichtig loslaten
Wat ooit begon als een zielsmissie, groeide uit tot een plek waar jongeren, die niet als vanzelfsprekend in de maatschappij passen, zich thuis voelen. Waar die kinderen tussen natuur en dieren levensvreugde beleven en hun creatieve kant kunnen ontplooien. Astrid Tulleners, die aan de wieg stond van Zorgboerderij De Vier Jaargetijden, vertelt over dat bijzondere stukje Edam-Volendam.
Toen Astrid zich op achttienjarige leeftijd inschreef voor een studie economie zal ze geen vastomlijnd plan gehad hebben. Zoals al die andere middelbare scholieren, net geslaagd voor hun eindexamen, wist ze eigenlijk niet zo goed wat ze nu écht precies wilde. Als bijbaan en tijdens vakanties werkte ze in de horeca maar bij het uitzendbureau gaf ze aan dat ze ook openstond voor ‘iets met kinderen’. De intercedent had wel wat in de vacaturebak, inderdaad iets met kinderen, maar hij waarschuwde Astrid van tevoren voor deze job: de meeste uitzendkrachten haakten voortijdig af. Astrid, niet zo bangelijk aangelegen, durfde het aan en ging aan de slag in het begeleiden van kinderen met een verstandelijke beperking, die dagelijks per bus naar hun dagbesteding werden gebracht. ,,Ik vond het werk met deze speciale kinderen écht ontzettend leuk.” Het leek of er zich iets in haar opende, haar hart, haar ziel – God mag het weten – maar zij gooide subiet het roer om. ,,Toen is het zaadje geplant.”
‘Maar wanneer is het juiste moment om jouw zo geliefde en kwetsbare kind los te laten en uiteindelijk uit huis te plaatsen in een instelling?’
Ze stopte met de economiestudie en begon met een deeltijdopleiding Sociaal Pedagogische Hulpverlening, waarbij ze deels studeerde en deels aan het werk ging bij een grote instelling voor meervoudig complex gehandicapte kinderen: ‘Ons Tweede Thuis’. Naast haar studie en het werk maakte ze ook nog tijd vrij voor vrijwilligerswerk in het begeleiden van jonge kinderen met autisme in de gezinssituatie. ,,Gaandeweg werd me duidelijk dat deze persoonlijke een-op-een-benadering mij veel meer voldoening gaf dan het werken in een grote organisatie, waar al in de beginjaren ’90 steeds meer tijd opgeslokt werd door regeltjes en procedures en minder aandacht overbleef voor de kinderen zelf.”
Toen rond 1996 het Persoonsgebonden Budget werd ingevoerd, zag Astrid een kans om voor zichzelf te beginnen als zzp’er. Het vrijwilligerswerk dat ze zo graag deed, kon nu betaald worden door de ouders en Astrid begeleidde zowel gezinnen als later ook kinderen met een beperking op een basisschool. ,,Na verloop van tijd was ik verbonden aan zeven gezinnen, het werk was intensief maar ook afwisselend. Van dichtbij zag ik hoe zwaar het de ouders soms viel om hun kind thuis te kunnen laten opgroeien, zowel lichamelijk als geestelijk. Maar wanneer is het juiste moment om jouw zo geliefde en kwetsbare kind los te laten en uiteindelijk uit huis te plaatsen in een instelling? Uit de praktijk blijkt dat de meeste ouders té ver over hun eigen grenzen gaan, tot het gaatje, tot het écht niet meer anders kan.”
Dat zag ondergetekende persoonlijk gebeuren bij mijn zus en zwager en hun dochter Janneke. Zij hebben in de opvoeding tropenjaren gekend, waarin ze uitgeput maar dapper zich bleven inzetten voor het welzijn van hun dochter. Soms sprak ik mijn verbazing uit over hun kracht en doorzettingsvermogen: ‘hoe hou je het vol, zus!’ Maar dat wimpelde zij steevast af met het antwoord dat ik dat zelf ook gedaan zou hebben als ik een gehandicapt kind had gekregen. Dan wist ik even niets meer te zeggen, maar bewonderde haar in stilte nog meer.
Terwijl de zus en zwager worstelden met de definitieve beslissing om hun dochter uit huis te plaatsen in een instelling, was Astrid in die tijd aan het broeden op een prachtig plan. ,,Zou het niet mogelijk zijn om ooit een veilig en warm thuis te kunnen bieden aan kinderen en jongvolwassenen met een verstandelijke beperking? Een thuis waar de bewoners hun hele verdere leven zouden kunnen blijven wonen. Het liefst in een kleinschalige omgeving, als in een gewoon gezin, als in een echte familie.” Misschien was het toeval, meer waarschijnlijk was het De Voorzienigheid die in diezelfde periode waarin Astrid hierover begon te dromen, Gjalt op haar pad bracht. Astrid: ,,Een man met het hart op de juiste plek, met een paar gouden handen en die wel in was voor een avontuur op een boerderij in de natuur.” Met een moestuin, een geit en paar kippen en natuurlijk de toekomstige bewoners waar zijn vrouw zich over zou ontfermen. Ze werden een koppel dat niet alleen durfde te dromen, maar ook durfde te doen. Ze kochten in december 2006 een vervallen boerderij in Middelie, eigenlijk niet veel meer dan een voorhuis, een hooischuur en wat stallen met heel veel achterstallig onderhoud. Je moet er doorheen kunnen kijken, zegt men wel en dat deden Astrid en Gjalt, met bonkend hart, maar hun doel altijd vastberaden voor ogen.
Dromen en doen
Astrid weet het nog zo goed: ,,Die eerste avond in onze ‘nieuwe’ woning. Het regende en het was pikdonker buiten met al die weilanden achter de beslagen ramen. We zaten op de versleten bank in de kale ruimte en wisten niets te zeggen, dus zwegen we maar. Waar moesten we in godsnaam mee beginnen? Waar waren we in vredesnaam aan begonnen? Maar al gauw stonden de eerste vrienden en familieleden op de stoep, om te helpen.” Alsook de familie van de eerste vier bewoners in spe, waarvan de ouders, net als Astrid en Gjalt, durfden te vertrouwen op een goede afloop. Misschien wel met de moed der wanhoop. Nu Astrid terugkijkt op deze hectische periode beschrijft ze die als ‘magisch’. ,,Zoveel hulp, zoveel steun en warmte van zoveel goede mensen, heel bijzonder.” Na bijna een jaar van onafgebroken slopen en weer opbouwen, timmeren en sjouwen – waarbij Gjalt ook nog eens van het dak viel en zijn rug brak – van vallen en opstaan en gewoon weer doorgaan, was de klus dan eindelijk geklaard. De opening van Zorgboerderij de Vier Jaargetijden vond plaats op 1 september 2007 en de eerste vier bewoners konden hun intrek nemen. Hoe vredig klonk de stilte – na al die drukte van gehamer en ge-boor – toen zij die eerste nacht boven in hun nieuwe kamers sliepen met hun meegenomen knuffels van thuis, terwijl Astrid beneden aan de trap haar oren spitste. Vol blijdschap en dankbaarheid, maar tegelijkertijd ook met een groot verantwoordelijkheidsgevoel.
Janneke was een van de eerste bewoners en al snel merkten haar ouders hoe hun dochter opbloeide en zich verder begon te ontwikkelen. Ze mocht in de keuken helpen met in de pannen roeren, blokjes komkommer snijden. Wat een grote vreugde voor een telg uit een familie die het liefst over koken, bakken en eten praat! Iedere dag een vast programma met een duidelijke structuur. Rust, regelmaat, ruimte en veel persoonlijke aandacht. In de ochtend de dieren op de boerderij verzorgen, een wandeling door de wei, en in de middag schoolse activiteiten, elke bewoner op zijn of haar eigen niveau.
‘Je geeft altijd alles en nog een beetje meer’
Astrid: ,,In de eerste tien jaar van het bestaan van de Vier Jaargetijden gebeurde er heel veel, tegelijk en achter elkaar, zowel op zakelijk als privégebied.” Astrid en Gjalt werden binnen vier jaar tijd ouders van twee dochters en een zoon, het aantal bewoners groeide van vier tot dertien vaste bewoners. ,,Het voormalige voorhuis werd verdeeld in appartementjes waar jongvolwassenen met een lichtere beperking zelfstandig maar begeleid kunnen wonen en werken op de boerderij.” Uiteraard groeide ook het team van begeleiders tot het huidige aantal van vijftien fulltime en deeltijdkrachten. Er waren ook tegenvallers, niet alleen op zakelijk gebied maar ook binnen de groep zelf. ,,Verdriet, wanneer voortijdig afscheid genomen moest worden van een bewoner die veel meer begeleiding nodig bleek te hebben dan ik kon bieden.” En ontzetting en rouw bij het plotselinge overlijden van een jonge bewoonster. ,,En natuurlijk was er soms ook ‘gewone’ stress en vermoeidheid bij het dagelijks alle ballen in de lucht proberen te houden.” Nu ze erop terugkijkt constateert Astrid: ,,Je geeft altijd alles en nog een beetje meer.”
Zoals zoveel andere mensen met een te groot verantwoordelijkheidsgevoel en die moeilijk kunnen delegeren of loslaten, kwam ook Astrid een paar jaar geleden de man met de hamer tegen. Ze was te vaak en te lang over haar eigen grenzen gegaan, of liever gezegd: die had ze nooit getrokken en dus gaf haar lichaam uiteindelijk het sein tot stoppen. Het psychologisch rapport vermeldde dat Astrid blijk gaf van ‘een bovenmatige preoccupatie met verantwoordelijkheid naar bewoners, ouders en team’. Haar man Gjalt stelde haar voor de keuze: ‘Óf je stopt met de boerderij óf je gaat het anders doen’. Astrid: ,,Aangezien stoppen met dit levenswerk voor mij never nooit niet een optie is geweest of zal zijn, koos ik ervoor om sommige dingen anders aan te pakken. Ik leerde om meer los te laten en te vertrouwen op de leden van het team en om het werk en mijn privéleven meer te scheiden.”
Narcissen
In de jaren hierna verliepen de seizoenen op de boerderij in hun vertrouwde en geruststellende ritme. De bewoners van de Vier Jaargetijden gedijden hier goed op: elke lente bloeiden de narcissen en kregen de kippen weer nieuwe kuikentjes. Daarna kwam de zomer, lekker in de tuin spelen en fietsen op de tandem. Dan de herfst met pompoenen en appels uit de boomgaard dus vaak appeltaart eten. En tot slot de winter, zo gezellig met lichtjes in de kerstboom, alles versierd en vertrouwd met elkaar. Bijna een jaar geleden werd dat ritme in één harde klap wreed verstoord voor alle bewoners, personeel, ouders en familie. Bij een noodlottig auto-ongeluk kwam de gewaardeerde en geliefde begeleidster Ilse van der Weerd om het leven en belandden twee bewoonsters, Janneke en Maryse zwaargewond in het ziekenhuis. Bijna een jaar nu, maar voor Astrid voelt het alsof het een paar weken geleden gebeurde. Voor haar was deze ramp de ultieme beproeving. Daar stond ze dan met haar grote verantwoordelijkheidsgevoel en het onuitsprekelijke, het onherroepelijke gebeurde…
Janneke is inmiddels wonderbaarlijk goed en snel hersteld, Maryse heeft onlangs nog een zware operatie aan haar rug ondergaan en revalideert verder op de vertrouwde boerderij. Maar het gemis van Ilse is nog steeds heftig en schrijnend. Astrid: ,,Iedere dag rijd ik langs de plek des onheils. Roy, de weduwnaar van Ilse, zou graag iets willen maken en daar als gedenkteken plaatsen of ophangen. En hoewel ik vroeger die aanblik van provisorisch getimmerde kruizen en bossen verwelkte bloemen langs de kant van de weg heftig en confronterend vond, lijkt zo’n monumentje voor Ilse nu juist heel mooi op zijn plaats.”
Op zaterdag 10 september staat de viering van het 15-jarig bestaan van De Vier Jaargetijden op de agenda. Het wordt niet zo’n groots uitgepakte happening als met het 10-jarig bestaan in 2017. Dit jubileum wordt intiemer, bescheidener opgezet met alleen de bewoners en hun naaste familie. En met de familie van de boerderij zelf natuurlijk: het team van begeleiders, met Astrid, Gjalt en hun kinderen. Dan staan ze stil bij wat is geweest, bij al het goede maar ook het zware uit de afgelopen vijftien jaar. ,,Dan heffen we het glas op een fijne toekomst en op de wonderschone cyclus van de vier jaargetijden.”
